سلامت نیوز:نشست «سناریوهای سواد دیجیتال ایرانیان در افق 1404» در مرکز تحقیقات صدا و سیما برگزار شد.

به گزارش سلامت نیوز در ابتدای این نشست، دکتر امید جهانشاهی، مدیر گروه آینده ­پژوهی و سیاستگذاری رسانه مرکز تحقیقات صدا و سیما، بر اهمیت روزافزون سواد دیجیتال شهروندان در مواجهه با کلان­روند «دیجیتالی شدن» تأکید کرد و آنرا از ملزومات توسعه جامعه دانست.

در ادامه، دکتر آزاده سالمی، با تشکر از خبرگان مشارکت ­کننده در طرح، نتایج گزارشهای آینده ­پژوهی سواد دیجیتال ایرانیان در افق 1404 را ارائه نمود.

وی تاکید کرد عوامل گوناگونی در حوزه­ های اجتماعی، فناورانه، اقتصادی، زیست­ محیطی، سیاسی و ارزشی بر سواد دیجیتال شهروندان تأثیرگذار هستند. از این میان، دو عامل که یکی معطوف به «کنشگری کاربران رسانه­ های اجتماعی»؛ و دیگری مربوط به «شیوه مواجهه اجزای حکومت با نوآوری­ های فناوری» است، سناریوهای آینده سواد دیجیتال شهروندان را تعیین می­کنند.

این پژوهشگر مرکز تحقیقات صدا و سیما، به توصیف فضای چهار سناریوی محتمل برای آینده سواد دیجیتال ایرانیان و پیامدهای هر سناریو پرداخت. سناریوی «ماه و پلنگ» معطوف به وضعیتی است که اجزای حکومت نسبت به نوآوری­های ارتباطات و اطلاعات موضع هماهنگی ندارند. برخی از نهادها بر لزوم استفاده از شبکه ملی اطلاعات و محدود ساختن رسانه­ های اجتماعی جهانی اصرار دارند و گروهی دیگر، ترجیح می­دهند تا حد امکان، دسترسی اعضای جامعه به اطلاعات محدود نشود.

در این سناریو اکثر کاربران رسانه­ های اجتماعی از کنشگری آشکار در حوزه­ های سیاسی و اجتماعی پرهیز می­کنند، اما مقاومت دربرابر هنجارهای موجود را به شیوه ­های کم ­هزینه مانند دور زدن فیلترینگ، انتشار شعر و مطالب طنزآمیز و نمایش سبک زندگی به نمایش بگذارند. رشد فعالیت پوپولیسم، گسترش  پدیده­هایی مانند شاخ­های فضای مجازی، بداخلاقی و سوء­استفاده از اطلاعات کاربران و کلاه­برداری­های اینترنتی از جمله پیامدهای این سناریوست.

سالمی در ادامه توضیح داد: در سناریوی «یوزهای ایرانی­_- چینی» بین اجزای حکومت درخصوص نوآوری­های ارتباطات و اطلاعات هماهنگی وجود دارد و تأکید آنان بر بومی­ سازی فناوری، استفاده از شبکه ملی اطلاعات و رسانه­ های اجتماعی بومی است تا ضمن جلوگیری از انحصار رسانه­های اجتماعی بین ­المللی، از سوءاستفاده دشمنان از اطلاعات کاربران هم پیشگیری شود.

نظارت بر فضای مجازی، امکان جلوگیری از کلاهبرداری­های اینترنتی، خشونت در فضای مجازی و... را فراهم کرده است، اما در عین حال چالش­ها و نگرانی ­هایی را در زمینه حریم خصوصی و گستره اطلاعات در دسترس کاربران ایجاد می­کند. مقابله با شکاف دیجیتال جهانی، شکاف دیجیتال را در ابعاد دیگری (دموکراتیک، شبکه­ای و اجتماعی) ایجاد کرده است. سطح منازعات بین حکومت و آن دسته از کاربران که مایل به استفاده از اینترنت و رسانه­های اجتماعی جهانی هستند، بالا می­گیرد.

این پژوهشگر به توصیف فضای سناریوی «پرنده­های قفسی» پرداخت که معرف ناهماهنگی بین اجزای حکومت درخصوص نوآوری­های ارتباطات و اطلاعات است و استفاده کاربران از رسانه­ های اجتماعی برای کنشگری سیاسی و اجتماعی است. این کنشگری در قالب منازعات بین افراد با دیدگاه­های متضاد در فضای مجازی؛ و در سطح افراطی­ تر، کشیده شدن این منازعات به سطح خیابان (آشوب یا جنبش) است. برای پیشگیری از وقوع این سناریو، لازم است از دوقطبی­سازی در جامعه پیشگیری شود.

در نهایت، سناریوی «سیمرغ» توصیفگر وضعیتی است که هماهنگی بین اجزای حکومت در مواجهه با نوآوری­های ارتباطی و اطلاعاتی وجود دارد و کنشگری کاربران در عرصه ­های سیاسی و اجتماعی بیشتر به سوی فعالیت شهروندی گرایش دارد.

در این حالت مواجهه فعالانه با نوآوریهای فناوری اطلاعات و ارتباطات، بیش از بعد فنی (مثل شبکه ملی اطلاعات) بر بعد فرهنگی و تولید محتوا متمرکز است و انتظار می­رود با تقویت مسئولیت­های شهروندی، انواع بازیگران حاضر در عرصه فضای مجازی، به مدیریت این فضا و نظارت بر محتوای آن مشارکت داشته باشند. تقویت مهارت­های گفتگو و اخلاق مباحثه از ملزومات این سناریوست تا امکان گفتگو، درک متقابل و مفاهمه بین گروه­های مختلف به وجود آید.

در پایان این نشست، تاکید شد چنان که نتایج پژوهش نشان می­دهد، سواد دیجیتال شهروندان صرفاً متاثر از مهارت­های شهروندان نیست و عوامل گوناگون، بخصوص ساختارهای قدرت (سیاستهای حکومت در مواجهه با نوآوریهای فناوری) بر آن تاثیرگذار هستند. بنابراین علاوه بر آموزش برای ارتقای سواد دیجیتال شهروندان، لازم است زمینه­های سیاسی و اجتماعی برای رشد این مهارت­ها فراهم شود. تقویت مهارت­های گفتگو و مباحثه، پرهیز از دوقطبی ­سازی در جامعه، کمک به درک متقابل حکومت و جامعه درمورد ملاحظات استفاده از رسانه­ های اجتماعی بومی از جمله پیشنهادهایی است که در این زمینه مطرح است.